“Sorry seems to be the hardest word”, zeker als je een peuter bent met veel temperament maar weinig empathisch vermogen. Toch dwing ik mijn jongste niet om sorry te zeggen en ik vertel je vandaag waarom.

Sinds mijn dochters uit de babyfase zijn, denk ik regelmatig na over wat wil ik mijn dochters meegeven. Ik leer ze al van jongs af aan dat ze verantwoordelijk zijn voor hun eigen leven. En geluk niet moeten laten afhangen van anderen. Of hun omstandigheden als excuus moeten gebruiken voor falen. Maar ik vind het ook belangrijk dat ze vriendelijk, beleefd en dankbaar zijn. En sorry leren zeggen als ze iemand pijn doen. Zowel lichamelijk als geestelijk. Maar ik zal ze er nooit toe dwingen en daar heb ik zo mijn redenen voor.

Schuldbesef ontwikkelen

Schuldbesef en empathie zijn twee eigenschappen die kinderen moeten ontwikkelen. Het is niet vanaf dag 1 aanwezig. Logisch ook, want baby’s hebben hele andere eerste levensbehoeften. Slapen, eten getroost en geknuffeld worden zijn belangrijk voor ze. Pas tegen de tijd dat ze een eigen wil gaan ontwikkelen, kom je ook achter de minder leuke kanten van je kindje. Peuters staan er bekend om zo hun eigen ideeën te hebben. Zo is elk stuk speelgoed dat ze vinden van hen. Tenzij het kapot is.

Huftergedrag van peuters

Mijn middelste dochter heeft een andere kindje bijvoorbeeld wel eens een kopstoot gegeven bij het bemachtigen van speelgoed. Dat lijkt asociaal, maar vanuit dreumeslogica is het heel doeltreffend. Ze kreeg wat ze wilde. Dus was ze blij want het werkte. En op die leeftijd kijk je vaak toch niet verder dan je neus lang is. Zonder een spier te verrekken wees ze vervolgens naar het andere kindje en zei droog “Kindje huilen”. Blijkbaar totaal niet bewust van dat zij dit veroorzaakt had.

Als je er op let zal je peuters nog vaak genoeg kunnen betrappen op huftergedrag

Ja, ze zag ze dat het ander kindje moest huilen. Maar dat is wat anders dan dat ze zich in haar schoenen kan verplaatsen. Juist dat inleven is nodig wanneer het op empathie aankomt. Kleine kinderen hebben er moeite mee om zich volledig in de gevoelens van een ander te verplaatsen. Hun empathisch vermogen wordt pas later in de kindertijd ontwikkeld. Ook al merk je dat het ene kind gevoeliger is en meer empathisch vermogen heeft dan de ander, als je er op let zal je dreumesen en peuters nog vaak genoeg betrappen op huftergedrag.

De relatie tussen empathie en sorry zeggen

Om sorry te kunnen zeggen, moet het empathisch vermogen van een kind ontwikkeld zijn. Een kind moet zich er slecht over voelen dat zij een ander wat heeft aangedaan. En omdat te kunnen beseffen, moet ze zich kunnen verplaatsen in de schoenen van een ander.

Het had voorkomen kunnen worden als zij niet ongehoorzaam was geweest

Neem bijvoorbeeld mijn oudste dochter van 10. Tijdens onze vakantie in Kroatië liet ze mijn nieuwe camera vallen. Ik gaf hem aan haar omdat ik even wat anders moest doen. Wel had ik haar gevraagd het polsbandje om te doen. Dat deed ze. Maar terwijl ik bezig was, besloot ze dat ze mij iets wilde laten zien wat je met de camera kon en deed uit eigen initiatief het polsbandje af. Vanuit mijn rechterooghoek zag ik als in slow motion mijn gloednieuwe camera op de grond vallen. Ik was te laat om hem te pakken. Nu vind ik mensen belangrijker dan dingen. Maar ik had maandelijks een bedrag voor deze camera apart gelegd en was er ontzettend zuinig mee. Om hem tegen de vlakte te zien gaan, deed pijn. Ik had mijn dochter nog zo gezegd hoe ze hem vast moest houden. En in principe had dit voorkomen kunnen worden als zij niet ongehoorzaam geweest was.

Empatisch vermogen

Ondanks dat ik niet boos op haar werd en heel rustig reageerde, voelde ik me knap ellendig. Maar het mooie was, zij ook. Mijn 10 jarige dochter heeft voldoende empathisch vermogen ontwikkeld om zich in mijn schoenen te kunnen verplaatsen. Dus toen ze sorry zei had dat echt betekenis. Het was geen onoprechte sorry om onder een straf uit te komen. Of een sorry om van het gezeur af te zijn. Ze begreep dat haar ongehoorzaamheid hier toe geleid had. Ze had er spijt van dat mijn camera nu kapot was en besefte dat ik mij waarschijnlijk knap ellendig voelde daarover. En daar had ze spijt van.

Dwingen om sorry te zeggen

Er zijn mensen die zeggen dat kinderen moeten leren. En voor veel dingen geldt dat. Maar als het op sorry aankomt, ben ik er geen voorstander van. Van gedwongen sorry zeggen leren kinderen niks. Behalve liegen. Je leert ze dat ze het niet hoeven te menen. Dat sorry zeggen een makkelijk manier is om ergens onderuit te komen en geen verantwoordelijkheid te nemen. Het holt de betekenis van dit hele woord uit. En als je goed oplet, zie je hier in de dagelijkse praktijk voldoende voorbeelden van. Kinderen die wel heel gemakkelijk sorry zeggen en daarna gewoon weer doorgaan met hetzelfde gedrag. Boos reageren met ” Maar, ik zei toch sorry?!”. Of organisaties en politici die iets betreuren. Het is enorm moeilijk voor ze om een welgemeend sorry te laten horen. Of echt excuses aan een slachtoffer te maken en verantwoordelijkheid te nemen.

Alternatieven

Betekent dit dan dat mijn dreumes ongestraft weg kan komen met huftergedrag? Ben ik dan zo’n moeder die niet aanspreekbaar is op het gedrag van haar kinderen? Nee hoor maar ik vind het belangrijk dat ze oprecht sorry leren zeggen. Die wanneer ze het uitspreken zich kunnen verplaatsen in de ander. Voldoende empathisch vermogen hebben om emoties te kunnen voelen zoals spijt of medelijden.

En tot die tijd? Zeg ik sorry voor mijn kind zowel tegen het andere kindje als tegen zijn/haar ouders. Ik geloof erin dat als ik het voorleef dit veel meer effect heeft dan dwang. Praat ik met mijn kind en leg ik uit dat het andere kindje huilde en pijn heeft omdat mijn peuter haar sloeg, beet of duwde. Vertel ik dat ze het de volgende keer beter kan vragen als ze iets wil hebben. Zal het dan altijd goed gaan? Nee,hoor maar daar zijn het kinderen voor. Ik haal mijn middelste en oudste dochter ook nog vaak genoeg uit elkaar omdat ze elkaar letterlijk in de haren vliegen. Benadruk nog maar eens dat ze beter hun stem kunnen gebruiken dan hun handen. En dat als ze er niet uitkomen, altijd mij om hulp kunnen vragen.

Hoe leer jij je kind oprecht sorry te zeggen?

Ook leuk om te lezen:

• Geen vrijwillige ouderbijdrage betalen is asociaal
• De (on) zin van genderneutraal opvoeden
• Opvoeden begint thuis

Volg jij mij ook al via Google+, Bloglovin’, Twitter,Instagram,Facebook of YouTube?